Li gorî Ajansa Nûçeyan a Navneteweyî ya Ehl-Ul-Beytê (s.x)- ABNA-Kriza di navbera Erebistana Siûdiyê û Emîrtiyên Erebî yên Yekbûyî de, doh bi awayekî berfireh teqiya; hem ji aliyê siyasî ve, bi îdia û tawanbariya rasterast a Erebistana Siûdiyê li dijî EYY ku ew tehdîda ewlehiya neteweyî ya Riyadê li Yemenê dikin — tawanbarekî ku Ebuzebî red kir — û hem jî ji aliyê leşkerî ve, bi êrîşa hewayî ya balafirên şer ên Siûdî li ser tiştên ku Riyad jê re “alavên leşkerî yên EYY ji bo Encumena Veguhêz a Başûr li bajarê Mekla, navenda parêzgeha Hadramut li rojhilatê Yemenê” got. Ev kriz wekî aloziya herî xirab di nav Civata Hevkariya Kendavê (GCC) de ji dema dorpêçkirina Qatarê ya di sala 2017’an de tê hesibandin; dorpêçkirina ku ji aliyê Erebistana Siûdiyê, EYY, Behrêyn û Misrê ve hatibû sepandin û heta sala 2021’ê dom kir.
Li gorî nûçeya rojnameya El-Ekbar a Lubnanê, ev krîza niha, ku demeke dirêj li paşperdê di navbera EYY û Erebistana Siûdiyê de dihat meşandin û bi komkirina mijarên nakokî zelaltir dibû, di demekê de qewimî ku herêm şahidê guhertinên mezin e; guhertinên ku navenda wan tevgerên Îsraîlê bi piştgiriya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê ne û tê texmînkirin ku EYY di wan de rolekî girîng dilîze. Erebistana Siûdiyê ditirse ku eger ew nekaribin hêzên Encumena Veguhêz a Başûrê Yemenê ji herêmên ku nû hatine dagirkirin paşde bixin, hêzên Îsraîlî dê nêzî sînorên dirêj ên Erebistana Siûdiyê yên bi Hadhramautê bibin. Guhertina herî dawî di vê pêvajoyê de, dagirkirina bilez a Encumena Veguhêz a Başûr — bi ronahiya kesk a EYY — li ser parêzgehên Hadhramaut û Mehrayê bû, û herwiha pejirandina Somalîlandê ji aliyê Îsraîlê ve; gavek ku Erebistana Siûdiyê, Misrê û Tirkiyê jî aciz kirin.
Beyana Hişk a Erebistana Siûdiyê li dijî Ebuzebî
Zelalbûna krîzê, bi beyana Wezareta Karên Derve ya Erebistana Siûdiyê dest pê kir. Ev Wezaret ji tiştê ku wan wekî zexta EYY li ser Encumena Veguhêz a Başûr ji bo pêkanîna operasyonek leşkerî li sînorên başûrê Erebistana Siûdiyê dît, sersaxî xwest û ev kiryar wekî tehdîdek ji bo ewlehiya neteweyî ya Riyadê û ji bo ewlehî û îstîqrara Yemenê û herêmê binav kir; kiryarên ku pir xeternak in û li dijî prensîbên ku Koalîsyona Piştgiriya Lêhatî li Yemenê li ser wan hat damezrandin in û ji bo bicihanîna ewlehî û îstîqrara Yemenê re nabin alîkar. Riyadê wiha lê zêde kir ku hêvî dikin Ebuzebî gavên pêwîst ji bo parastina têkiliyên dualî bavêje û tekez kir ku her destdirêjiyek li ser ewlehiya neteweyî ya Erebistana Siûdiyê xeta sor e ku Riyad dê ji bo wê bêyî girtina her tedbîrek pêwîst paşde nemîne.
Ev beyan — ku di heman demê de bi beyanekî mîna hev ji Fermandariya Koalîsyona Siûdî ve hatî weşandin — piştî wê hat ku Reşad al-Alimî, serokê Encumena Rêveber a Hikûmeta Yemenê ya reviyayî, peymana parastina hevbeş bi EYY betal kir û daxwaza derketina hêzên EYY ji axa Yemenê di nav 24 saetan de kir.
Bersiva Parastinê û Înkara EYY
Piştî wê, Wezareta Parastinê ya EYY di beyaneke de ragihand ku Ebuzebî vê dawiyê li gorî biryara xwe û ji bo parastina hêzên dijî terorê, bi hemahengîya hevjiyaran, hebûna xwe li Yemenê bi dawî anî. Lê ev helwest zêdetir dişiya manovreyeke siyasî; ji ber ku daxwaza sereke ya Erebistana Siûdiyê paşvekişandina hêzên Encumena Veguhêz ji herêmên bin kontrola wan e, ne derketina hêzên EYY yên ku bi eslê xwe hebûna wan li hin deverên hestiyar ên girav û parêzgehên başûr û rojhilatê Yemenê bêtir sembolîk e.
EYY herwiha di beyana Wezareta Karên Derve ya xwe de bi tundî tawanbariyên têkildarî kûrkirina pevçûnê li Yemenê red kir û anî ziman ku ev beyana Erebistana Siûdiyê bêyî şêwirîna bi welatên din ên endamê Koalîsyona Siûdî hatî weşandin. Ebuzebî herwiha tekez kir ku navê EYY divê neyê kişandin nav aloziya navxweyî ya di navbera aliyên Yemenî de.
Li ser qada şer, piştî bidawîbûna demjimêra zêde ya ku Erebistana Siûdiyê li gorî daxwaza EYY ji bo Encumena Veguhêz a Başûr da ku paşde vekişin, balafirên şer ên Siûdî sêrbazê Duşemê komek êrîşên hewayî li dijî alavên leşkerî yên EYY kirin piştî ku ew gihîştin bendera Mekla. Ev êrîş doh jî berdewam kirin û di heman demê de ku pevçûnên di navbera hêzên Encumena Veguhêz a Başûr û eşîrên Hadhramaut de berdewam bûn, ew cihên leşkerî yên girêdayî vê encumenê li Geliyê Xurd li navçeya Şihr kirin armanc.
Tevgerên Berfireh Leşkerî li Hadhramaut û Mehrayê
Çavkaniyên eşîrî ji rojnameya Lubnanî “El-Ekbar” re gotin ku balafirên şer ên Siûdî êvara borî karwanên leşkerî yên Encumena Veguhêz ku dixwestin kontrola xwe ya li ser navçeya Ğeyl bin Yemîn — yek ji deverên neftî yên Hadhramautê — temam bikin, bombebaran kirin. Herwiha, cihên vê Encumenê li herêma Xeyla li ser rêya Aqdet el-Ceblîye, dora 80 kîlometreyan ji navenda navçeyê, hatin hedefkirin.
Li gorî nûçeyên çend çavkaniyên herêmî, Encumena Veguhêz a Başûr di bersiva êrîşa Siûdî ya li ser barkirina çekên EYY de, hêzeke berfireh şandibû Geliyê Hadhramaut û yekîneyên ji parêzgeha Şebwe ber bi cihên hêzên “Dera’l Watan” yên girêdayî Erebistana Siûdiyê li herêma Xeş’e ve şandin.
Piştî ku agirê benderê Mekla yê ku ji ber êrîşa hewayî derketibû, hate vemirandin, çavkaniyek deryayî got ku ev êrîş ji hêla tenê yek balafireke şer a F-15 ve hatî kirin û ji du êrîşên sînordar pêk dihat ku ziyaneke mezin nedît, û Encumena Veguhêz a Başûr kariye çekan veguhezîne û zirehên xwe vekişîne bo deverên ewledar. Wezareta Karên Derve ya EYY jî îdia kir ku Erebistana Siûdiyê ji vê barkirinê agahdar bûye û ev çek ji bo tu aliyekî Yemenî nebûn, lê ji bo bikaranîna hêzên EYY yên li Yemenê hatibûn şandin.
Spekulasyon li ser Operasyona Bejahî ya Erebistana Siûdiyê
Berî vê yekê, Erebistana Siûdiyê ji komên çekdar ên girêdayî xwe re emir dabû ku ber bi herêma E’ber ve herêmin û di du rojên dawî de hêzên xwe ji bo deverên sînorî yên Hadhramaut û Mehrayê veguhezandibû; gavek ku amadebûna Riyadê ji bo operasyonek bejahî li dijî hêzên girêdayî EYY li rojhilatê Yemenê nîşan dide.
“Seqîr bin Aziz”, serokê Fermandariya Artêşa Hikûmeta Yemenê ya bi piştgiriya Erebistana Siûdiyê, ragihand ku emirê destpêkirina operasyonê li dijî hêzên girêdayî Ebuzebî hatiye dayîn û tekez kir ku hewldanên dîplomatîk ji bo aramkirinê rastî astengiyan hatine û “dermanê dawî, dermanê herî germ e” (metaphorek ji bo çareseriya leşkerî).
Herwiha, Erebistana Siûdiyê doh endamtiya çar endamên Encumena Rêveber a Hikûmeta Yemenê yên girêdayî EYY — Tarîq Salih, Ebdulrehman el-Mehrmî, Ferac el-Behsînî û Eydarûs ez-Zebîdî — rawestand, piştî ku wan di beyanekî hevbeş de destwerdana leşkerî ya Erebistana Siûdiyê red kiribû.
………….
Dawiya Peyam/
Tags: Erebistana Siûdiyê, Emîrtiyên Erebî yên Yekbûyî, Yemen, Riyaz, Ebuzebî.
Your Comment